Johannieters aan de Noordzeekust; gemeenschap, geloof, geschiedenis
Cultuurhistorisch Bureau Siste Viator is de Nederlandse partner van een grensoverschrijdend cultuurhistorisch project over de geschiedenis van de Johannieter Orde in Groningerland en Oost-Friesland. Samen met de Duitse partner – Klosterverein Ihlow (initiatiefnemer en coördinator) – is een reizende expositie opgezet langs plaatsen waar vroeger een Johannieter commanderij (klooster) heeft gestaan. De Johannieter commanderijen zijn in onze regio niet alleen van grote betekenis geweest voor het Christelijk geloofsleven, maar ook voor de landbouw, de waterhuishouding en de bredere cultuur.
Aanleiding voor de expositie was het zevende eeuwfeest van het “Groninger Verdrag” uit 1319, waarin de zogenaamde “friese” commanderijen van Groningerland en Oost-Friesland werden verzelfstandigd ten opzichte van de balije (ordeprovincie) van Steinfurt. De bewaard gebleven oorkonde van het verdrag is van groot belang, aangezien hierin de oudste vermelding van verschillende commanderijen is te vinden (hoewel sommige reeds van oudere datum zijn). De 2o genoemde commanderijen vormen het netwerk van een reizende expositie op locatie, waarbij een historisch gebouw of een naburig bezoekerscentrum het uitgangspunt vormt. Het gaat om de voormalige Oost-Friese commanderijen van Abbingwehr, Boekzetel, Bokelesch, Bredehorn, Burlage, Dünebroek, Heiselhusen, Jemgum, Langholt, Muhde en de Groningse commanderijen van Goldhoorn, Oosterwijtwerd, Warffum en Wijtwerd (Usquert).
De “Werkgroep Groningen” bestaat uit de plaatselijke commissies van de SOGK te Finsterwolde en Oosterwijtwerd, het Openluchtmuseum Het Hoogeland, Cultuurhistorisch Centrum Oldambt en Bureau Siste Viator. Sinds de opening op 20 september 2020 te Jemgum was de exposite op verschillende standplaatsen te zien, waarbij de plaatselijke commissies telkens een aansprekende opening verzorgden. Per locatie is de expositie telkens ongeveer 4 weken te zien volgens een tijdplan dat duurt tot de herfst van 2022. Vanwege de Coronapandemie is het tijdschema herhaaldelijk aangepast, maar het onderstaande overzicht geeft de actuele indeling aan:
| Abbingwehr | Za., 06.11.2021 | Zo., 05.12.2021 |
| Heiselhusen | Za., 12.03.2022 | Zo., 10.04.2022 |
| Warffum | Za., 16.04.2022 | Zo., 15.05.2022 |
| Burlage | Za., 21.05.2022 | Zo., 19.06.2022 |
| Goldhoorn (Stefanuskerk, Finsterwolde) | Za., 25.06.2022 | Zo., 24.07.2022 |
| Bredehorn | Za., 30.07.2022 | Zo., 28.08.2022 |
| Oosterwijtwerd (Mariakerk) | Za., 03.09.2022 | Zo., 02.10.2022 |
| Ihlow / Kloosterenclave | Za., 08.10.2022 | Zo., 06.11./13.11.2022 |
Jochem Abbes is beschikbaar voor lezingen over het onderwerp en – als de Coronamaatregelen het toelaten – voor een excursie op één of langs enkele voormalige commanderijen in onze regio. Neem voor meer informatie over het programma contact op met Bureau Siste Viator (zie contactgegevens).
Impressie van de opening van de expositie in de kerk van Usquert op 28 augustus 2021 (foto: KV Ihlow).
oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo
