Johannieters aan de Noordzeekust; gemeenschap, geloof, geschiedenis 2020-2024
Cultuurhistorisch Bureau Siste Viator was de Nederlandse partner van een grensoverschrijdend cultuurhistorisch project over de geschiedenis van de Johannieter Orde in Groningerland en Oost-Friesland. Samen met de Duitse partner – Klosterverein Ihlow (initiatiefnemer en coördinator) – werd een reizende expositie opgezet langs plaatsen waar vroeger een Johannieter commanderij (klooster) heeft gestaan. De Johannieter commanderijen waren in onze regio niet alleen van grote betekenis voor het Christelijk geloofsleven, maar ook voor de landbouw en de waterhuishouding.
Aanleiding voor de expositie was het zevende eeuwfeest van het “Groninger Verdrag” uit 1319, waarin de zogenaamde “friese” commanderijen van Groningerland en Oost-Friesland werden verzelfstandigd ten opzichte van de balije (ordeprovincie) van Steinfurt. De bewaard gebleven oorkonde van het verdrag is van groot belang, aangezien hierin de oudste vermeldingen van verschillende commanderijen zijn te vinden (hoewel sommige reeds van oudere datum zijn).
De 2o genoemde commanderijen vormen het uitgangspunt voor een reizende expositie op locatie, waarbij een historisch gebouw of een naburig bezoekerscentrum het uitgangspunt vormde. Het ging in eerste instantie om de 15 voormalige Oost-Friese commanderijen van Abbingwehr, Boekzetel, Bokelesch, Bredehorn, Burlage, Dünebroek, Heiselhusen, Jemgum, Langholt, Muhde en de Groningse commanderijen van Goldhoorn, Oosterwierum (Heveskes), Oosterwijtwerd, Warffum en Wijtwerd (Usquert).
De “Werkgroep Groningen” bestond uit de plaatselijke commissies van de SOGK te Finsterwolde en Oosterwijtwerd, het Openluchtmuseum Het Hoogeland, Cultuurhistorisch Centrum Oldambt en Bureau Siste Viator. Sinds de opening op 20 september 2020 te Jemgum was de expositie op verschillende standplaatsen te zien, waarbij de plaatselijke commissies telkens een aansprekende opening verzorgden. Vanwege de Coronapandemie moest de planning van het project worden verschoven naar 2023 en 2024. In samenwerking met het MuzeeAquarium in Delfzijl organiseerde Jochem Abbes in augustus 2023 de expositie en een randprogramma rondom de commanderij Oosterwierum.
De reizende expositie met bijbehorend randprogramma was een Duits-Nederlands samenwerkingsproject en werd mede mogelijk gemaakt door de EDR en de medewerking van tal van organisaties en plaatselijke commissies.
Impressie van de opening van de expositie in de kerk van Usquert op 28 augustus 2021 (foto: KV Ihlow).
oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo
